ศ.กิตติคุณ ดร.สุรพล วิรุฬห์รักษ์ ประธานคณะกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิทางด้านการวิจัยวัฒนธรรม และราชบัณฑิต เปิดเผยถึงระบบการศึกษาไทย ว่า ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ตนไม่ค่อยเห็นองค์ความรู้ใหม่ๆที่คนไทยคิดขึ้นใช้เอง แม้มีคนคิดได้หลายอย่างแต่ก็ไม่มีใครค่อยนำไปพัฒนาใช้ แม้มีคนคิดนอกกรอบได้น่าสนใจมากแต่ก็ขาดแรงเงินแรงใจแรงเมตตา และบัดนี้การจัดการศึกษาของไทยกำลังถูกกระหน่ำด้วยกระแสแห่งการเปลี่ยนแปลงอย่างรุนแรงในทุกทิศทางจนตั้งตัวแทบไม่ติด ฝ่ายหนึ่งก็เห็นว่าต้องปรับปรุงคุณภาพ จึงระดมออกเกณฑ์ต่างๆมาจนปรับตัวไม่ทันเพราะมันต้องใช้เวลากับงานเอกสารจนแทบไม่มีเวลาสอน
ส่วนอีกด้านหนึ่งก็เห็นว่าบัณฑิตผลิตไม่ตรงตรงผลิตเองใช้เองมากขึ้นๆ อีกพวกหนึ่งซึ่งมีมากขึ้นเรื่อยๆคือพ่อแม่จัดการเรียนที่บ้านเรียกว่า home school เยาวชนก็เริ่มเสื่อมศรัทธากับมหาวิทยาลัย จึงไม่มาเรียน เรียนเองจากกูเกิ้ลจากแหล่งเรียนรู้ที่ตนสนใจ อยากออกแบบกราฟฟิก อยากทำอาหาร ไม่ต้องมาทนเรียนวิชาบังคับทั่วไป 30 หน่วยกิต เช่น วิทย์กับชีวิต เขาพร้อมทำงานหาเงินไปเลือกเรียนตามใจไปพร้อมสตาร์ตอัพไป
ดร.สุรพล กล่าวด้วยวา ในประเทศไทย อาจารย์ต้องทำวิจัย ต้องตีพิมพ์ผลงาน ต้องบริการสังคม ต้องพัฒนานักศึกษา ต้องสอบภาษาอังกฤษให้ได้ระดับสูงๆ ต้องตีพิมพ์ผลงานระดับนานาชาติ ต้องประกันคุณภาพ ฯลฯ ผมอายุ 75 ปีต้องกลับเข้ามาช่วยสอนเป็นลูกจ้างรายปี ต้องช่วยงานต่างๆเพราะอาจารย์น้อย ต้องทำวิจัยมิฉะนั้นคุณสมบัติไม่ครบ ต้องทำแต้มให้มีดรรชนีวัดคุณค่าเยอะๆ ฯลฯ
การทำผลงานทางวิชาการเพื่อขอเลื่อนขั้นก็ต้องมีปริมาณมากขึ้นคุณภาพก็ต้องสูงขึ้น หาคนอ่านตรงสาขาก็ยากขึ้น โปรโมทให้ทำผลงานแบบบูรณาการ แต่เมื่อนำมาขอกำหนดตำแหน่งวิชาการ ก็ไม่มีใครอ่านได้เพราะผู้ทรงคุณวุฒิล้วนมีความรู้เฉพาะทางอ่านงานบูรณาการไม่ค่อยถนัดงานขอนั้นก็กองไว้ก่อน
ดร.สุรพล กล่าวด้วยว่า เรื่องสุดท้ายที่ขอพูดถึงคือ เงินเดือน vs เนื้องาน พบว่าเงินเดือนน้อยงานเยอะระเบียบแยะ ทำได้สักพักก็ลาออก มหาวิทยาลัยชั้นดีแห่งหนึ่งเคยมีนักศึกษาแย่งกันเข้าเรียนเต็ม 8,000 ที่นั่งเมื่อ 5 ปีก่อน บัดนี้เรียกสอบ 3 รอบได้เพียง 3,700 ที่นั่ง มีหลักสูตรซึ่งเคยเป็นที่นิยมรวม 100 หลักสูตร แต่เนื่องจาก กฎระเบียบใหม่ ทำให้มีอาจารย์ ไม่มีคุณสมบัติครบถ้วนประการหนึ่ง และไม่มีนักศึกษาเข้ามาเรียนพอเพียงแก่การบริหารจัดการงบประมาณอีกประการหนึ่ง จึงจำต้องปิดลง 43 หลักสูตร ผลกระทบอย่างรุนแรงเกิดขึ้นจริงแล้วดังตัวอย่างซึ่งแทนได้ทั้งประเทศ ตนเห็นข่าวโรงเรียนที่ต่างชาติมาเปิด มันร่ำรวยหรูหราเลอเลิศเกินบรรยาย และตนก็ไปเยี่ยมโรงเรียน ตชด.ป่าละอูที่เด็กๆขาดแคลนทุกอย่าง ทั้งหมดที่ปรารภมานี้ การศึกษาไทย 4.0 อยู่ตรงไหน